Όσα αποκαλύπτει μια ιρανική ταινία για την αγάπη και τη ζωή

 Μία ιστορία από τα παλιά 

γύρω από την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, όταν οι ερωτευμένοι καλούνται να εκφράσουν την αγάπη τους μέσα από δώρα και αφιερώσεις, με το κόκκινο χρώμα να έχει την τιμητική του: κόκκινες καρδούλες, κόκκινα μπαλόνια, κόκκινα τριαντάφυλλα. Και στην τηλεόραση, να προβάλλονται ταινίες ρομαντικές, συνήθως με κωμικές πινελιές. 

Υπάρχει και μια ταινία που μιλά για τη ρομαντική αγάπη μέσα από εικόνες σιωπηλές. Με δύναμη από το Ιράν, η ταινία αυτή με έχει αγγίξει τόσο που αν και την ίδια πριν πολλά-πολλά χρόνια, θυμάμαι ακόμη την τελευταία σκηνή με κάθε λεπτομέρεια. Ποια ταινία; Η Βροχή (Baran) του Ματζίντε Μαντζίντι. 

Η ιστορία 

Η ταινία με λίγα λόγια, μέσα από τη δική μου ματιά: Ο Λατίφ (Lateef), με καταγωγή από το Αφγανιστάν, στα 17 του ζει στο Ιράν και εργάζεται σε οικοδομή φτιάχνοντας καφέδες για τους εργάτες. Το διαβατήριό του είναι το μοναδικό περιουσιακό στοιχείο που διαθέτει. Χωρίς αυτό, τυπικά και ουσιαστικά, δεν υπάρχει.

Μια μέρα, το αφεντικό ανακοινώνει στον Λατίφ πως τη θέση του θα πάρει ένα μικροκαμωμένο αγόρι και πως ο ίδιος πλέον θα κάνει πιο βαριές δουλειές. Δέχεται την απόφαση με θυμό. Είναι θυμωμένος επειδή νιώθει πως το νέο αγόρι του έκλεψε τη θέση και του δυσκόλεψε τη ζωή. Αρχίζει να του δημιουργεί προβλήματα. Μέχρι που ανακαλύπτει πως ο «ανταγωνιστής» του είναι μία νέα κοπέλα, από το Αφγανιστάν, που παριστάνει το αγόρι για να στηρίξει την οικογένειά της οικονομικά. Ο Λατίφ αποφασίζει να μην πει τίποτα σε κανέναν. Μία ρομαντική αγάπη γεννιέται μεταξύ τους, από απόσταση, χωρίς να ανταλλάξουν μία κουβέντα, μόνο βλέμματα γεμάτα κατανόηση και αποδοχή.

Κάποια στιγμή, ο Λατίφ μαθαίνει πως η οικογένεια της κοπέλας σχεδιάζει να επιστρέψει στο Αφγανιστάν. Γνωρίζουν πως μπορεί να μην φτάσουν στον προορισμό τους, όμως αυτό δεν τους εμποδίζει να προχωρήσουν με το σχέδιό τους. Τους λείπουν ωστόσο χρήματα για το ταξίδι. Τότε ο νεαρός αποφασίζει να τους βοηθήσει πουλώντας το διαβατήριό του. Αφήνει τα χρήματα στην είσοδο του σπιτιού της κοπέλας χωρίς να πει μία κουβέντα. Την ημέρα της αναχώρησης για το Αφγανιστάν, μια μέρα με βροχή, ο Λατίφ είναι εκεί. Στέκεται στη βροχή, κάτω από το μεγάλο δέντρο, και παρακολουθεί την αγαπημένη του να απομακρύνεται. Χαμογελά...

Το πρώτο συν-αίσθημα  

Ναι, ακόμη θυμάμαι πώς ένιωθα όταν τελείωσε η ταινία. Ήμουν θυμωμένη με τον Λατίφ. Ήταν σαν να παρακολουθούσα από κοντά τα γεγονότα και να δυσκολευόμουν να καταλάβω πώς μπορεί ένας νέος άνθρωπος να αποφασίζει να πουλήσει το διαβατήριό του, το μοναδικό στοιχείο που αποδεικνύει πως υπάρχει και του διασφαλίζει ένα μέλλον, μια προοπτική! Έβλεπα έναν νέο άνθρωπο να θυσιάζεται χωρίς κάποια αναγνώριση της θυσίας του. Κανείς δεν γνώριζε τι είχε κάνει. Χωρίς διαβατήριο, ο Λατίφ πλέον δεν υπήρχε, όμως ένιωθε χαρούμενος. Στέκονταν στη βροχή χαμογελώντας. Μα πώς;

Συζητώντας με φίλες

Μετά από χρόνια, στην Αγγλία, θα βρεθώ σε μια παρέα με νέες γυναίκες από τη Μέση Ανατολή. Μοιράστηκα μαζί τους το πώς ένιωσα με το τέλος της ταινίας. Τόσο πολύ με είχε αγγίξει! Εκείνες δεν παραξενεύτηκαν. Μου εξήγησαν γιατί ο νεαρός ήταν χαρούμενος. Όταν πούλησε το διαβατήριο, μπορεί να μην υπήρχε στα χαρτιά, όμως υπήρχε σε ένα άλλο επίπεδο. Είχε αφήσει στην άκρη το «εγώ» και τις προσδοκίες του και είχε δεθεί με τη νεαρή κοπέλα σε πνευματικό επίπεδο. Αυτό τον έκανε να νιώθει πως υπάρχει. Είχε βιώσει δυνατά και όμορφα συναισθήματα χωρίς να περιμένει ή να χρειάζεται κάποια αναγνώριση, κάποια ανταπόκριση. Αυτό του έδινε χαρά. Αυτό θυμάμαι να λένε.

Βαθύτεροι προβληματισμοί

Καθώς εξηγούσα πώς ένιωθα για το τέλος της ταινίας άρχισα να αναρωτιέμαι αν στην ουσία, είχα νιώσει την ανάγκη να υπερασπιστώ ζητήματα που θεωρούσα σημαντικά στη δική μου ζωή και καθημερινότητα. Με άλλα λόγια, να υπερασπιστώ τη δική μου ταυτότητα. Το θεωρούσα σημαντικό να έχω ένα «διαβατήριο» που δηλώνει πως υπάρχω, να μπορούν και οι άλλοι να δουν πως υπάρχω. Και να γνωρίζω πως αυτό που μπορώ να προσφέρω στους άλλους θα εκτιμάται εμπράκτως. Την ώρα που ο Λατίφ πουλούσε το διαβατήριό του και έχανε την ταυτότητά του, ίσως, ίσως να συνειδητοποιούσα πως σε κάποια στιγμή της ζωής μας, για διαφορετικούς λόγους, όλοι/ όλες μπορεί να χάσουμε την ταυτότητά μας – ένα αποδεικτικό στοιχείο της ύπαρξής μας σε μια συγκεκριμένη στιγμή, σε έναν συγκεκριμένο χώρο. Και ίσως, ίσως τότε να μην ήμουν προετοιμασμένη για μια τέτοια απώλεια.

Καθώς άκουγα με προσοχή μια διαφορετική ερμηνεία για το τέλος της ταινίας, άρχισα να αναρωτιέμαι πόσο εύκολο μπορεί να είναι στην εποχή του ατομικισμού να αφήνεις, να αφήνουμε στην άκρη το "εγώ". Να νιώθουμε πως είμαστε «ένα» με τους γύρω μας, με αυτούς που γνωρίζουμε. Ίσως και με αυτούς που δεν γνωρίζουμε αλλά τους συναντάμε κάπου στην καθημερινότητά μας. Πόσο εύκολο είναι να γινόμαστε ένα με αυτόν/αυτή που αγαπάμε χωρίς να σκεφτόμαστε τι θα απογίνει η ταυτότητά μας; Να στεκόμαστε στη βροχή των δυσκολιών και να χαιρόμαστε που υπάρχουμε μέσα από την αγάπη, αδιαφορώντας για το "εγώ" και την ταυτότητά του.

Σήμερα

Σήμερα διαβάζω την ιστορία ξανά, κουβαλώντας νέες εμπειρίες και νέες σκέψεις, χαμογελώντας διακριτικά. Κρατώ κάποιες σκέψεις για τον εαυτό μου, όπως αρμόζει στην περίσταση αυτή.  Μοιράζομαι μια διαπίστωση, ίσως γενική, για κάτι που μπορεί να κουβαλά μια ταινία που μιλά σε συναισθήματα γνώριμα στους περισσότερους. Όπως η ταινία Baran. Τη δύναμη να μετατρέπει την άγνοια και τον φόβο σε περιέργεια και αγάπη. Ίσως η ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, να μην μας περιορίζει στη ρομαντική αγάπη. Ίσως να μας ζητά απλώς να θυμόμαστε την αγάπη.